Đó là sự hứng thú của Frida Kahlo đối với di sản Mexico, sự đi sâu vào tiềm thức của Salvador Dalí, hay như họa sĩ Paul Klee bởi nền tảng âm nhạc của mình.
Khi kết hợp với những ảnh hưởng thiên về nghệ thuật, kiến thức về âm nhạc của Paul Klee cho phép ông phát triển một phong cách độc đáo, có một không hai. Sau đây, hãy cùng designs.vn khám phá cuộc đời của nghệ sĩ và tác phẩm có một không hai để minh họa tác động không thể phủ nhận của ông đối với nghệ thuật hiện đại.
Paul Klee là ai?
Paul Klee (1879-1940) là một họa sĩ người Đức gốc Thụy Sĩ. Tham gia và chịu ảnh hưởng của một số phong trào khác nhau — bao gồm Chủ nghĩa Biểu hiện, Chủ nghĩa Lập thể và Chủ nghĩa Siêu thực — Klee đã chinh phục được nhiều bộ môn nghệ thuật, bao gồm vẽ, in khắc và nổi tiếng nhất là hội họa. Tương tự như vậy, ông đã tận dụng những vật liệu không ngờ để tạo ra các tác phẩm mixed-media kết hợp giữa nhiều chất liệu và phương pháp hội họa đa dạng (từ canvas và bìa cứng cho đến giấy bạc và vải) thay vì chỉ đi theo một phong cách cố định và sử dụng một chất liệu duy nhất.
Cách tiếp cận mới lạ với nghệ thuật đã giúp ông có được công việc giảng dạy tại Bauhaus – một trường đại học nổi tiếng tại Đức được thành lập bởi KTS Walter Gropius năm 1919. Đây là ngôi trường đầu tiên đào tạo về Mỹ thuật công nghiệp, trung tâm của trường phái hiện đại và nơi hình thành ý tưởng cho sự ra đời của Chủ nghĩa Công năng. Chính trong khoảng thời gian 10 năm giảng dạy và hướng dẫn bộ môn đóng sách, kính màu và tranh tường, ông đã hình thành kỹ thuật độc đáo, gắn liền với tên tuổi sau này. Nhà sử học nghệ thuật Richard Dorment giải thích: “Klee bắt đầu mọi bức tranh bằng một hình ảnh trừu tượng — hình vuông, hình tam giác, hình tròn, đường thẳng hoặc dấu chấm — rồi cho phép mô-típ đó phát triển hoặc phát triển, gần giống như một sinh vật sống”.
Dorment không phải là người duy nhất coi tranh của Klee như một sinh thể. Trên thực tế, chính Klee đã từng chia sẻ: “Tôi luôn coi tranh như một sinh thể, cũng có khung xương, có cơ và da giống như con người. Người ta có thể nói về cấu trúc giải phẫu cụ thể của bức tranh. Một bức tranh đại diện cho ‘một cơ thể khỏa thân’ không được tạo ra bởi các quy luật giải phẫu người, mà chỉ được tạo ra bởi các quy luật giải phẫu cấu tạo.”
Trong khi Klee có cách tiếp cận giải phẫu để sáng tác, nội dung các tác phẩm của ông lại xuất phát từ một lĩnh vực không chút liên quan: âm nhạc.
Nền tảng âm nhạc
Giống như nhiều nghệ sĩ nổi tiếng khác, Klee sinh ra trong một gia đình làm công việc sáng tạo. Tuy nhiên, khác với hầu hết các đồng nghiệp, cha mẹ của Klee không phải là chuyên gia về mỹ thuật, hội họa, hay điêu khắc; thay vào đó, họ thiên về âm nhạc. Cụ thể, bố ông là giáo viên dạy nhạc, còn mẹ là ca sĩ.
Ban đầu ông được hướng theo nghiệp của cha mẹ. Ngay khi còn nhỏ, Klee đã phát triển sở thích với âm nhạc cổ điển, với các tác phẩm của các nhà soạn nhạc như Johann Sebastian Bach và Wolfgang Amadeus Mozart nằm trong số các tác phẩm yêu thích của ông. Năm 7 tuổi, ông bắt đầu chơi vĩ cầm, đỉnh cao là trở thành nghệ sĩ vĩ cầm cho Dàn nhạc giao hưởng Bern khi đang ở độ tuổi 20.
Mặc dù con đường mở ra đầy hứa hẹn với Klee, ông đã quyết định từ bỏ sự nghiệp âm nhạc và thay vào đó theo đuổi hội họa mặc dù âm nhạc vẫn là một nguồn cảm hứng quan trọng trong phần lớn sự nghiệp hội họa của ông. Năm 1905, gần một thập kỷ sau quyết định chuyển hướng, ông tiết lộ: “Ngày càng có nhiều điểm tương đồng giữa âm nhạc và nghệ thuật đồ họa tác động lên ý thức của tôi”.
Mối liên hệ giữa âm nhạc và hội họa được danh họa hiện thực hóa qua những bức tranh liên quan trực tiếp đến âm nhạc. Ví dụ, trong bức tranh In the Style of Bach (1919), Klee mô phỏng lại bản nhạc như một sự sắp xếp của các biểu tượng đồ họa như tán lá, trăng lưỡi liềm và các vì sao. Tuy nhiên, ngoài việc giải mã những điểm tương đồng về cấu trúc giữa âm nhạc và nghệ thuật, Klee đã phát hiện ra mối liên hệ sâu sắc hơn giữa các bộ môn khi bắt đầu khám phá lý thuyết màu sắc.
Lý thuyết màu sắc
Năm 1914, Klee du lịch đến Tunisia. Lấy cảm hứng từ sự sống động của cảnh quan xung quanh, chính nơi đây, ông đã tạo ra bước đột phá nghệ thuật lớn nhất của mình: sự chú trọng vào màu sắc. “Màu sắc đã chiếm hữu tôi; Tôi không còn phải đuổi theo nó nữa, tôi biết rằng nó đã chiếm lấy tôi mãi mãi,” ông nói. “Màu sắc và tôi là một. Tôi là một họa sĩ”.
Vài năm sau đó, ông miệt mài nghiên cứu và mày mò về màu sắc. Trong thời gian giảng dạy tại Bauhaus, ông đã “phát triển lý thuyết màu sắc của riêng mình dựa trên một cầu vồng sáu phần được tạo hình thành một bánh xe màu,” Bauhaus100 giải thích . “Ông ấy sắp xếp màu bổ sung dựa vào chuyển động tương tác giữa chúng, điều này cho thấy lý thuyết này dựa trên sự chuyển đổi động.”
Nhờ việc kết hợp cách tiếp cận độc đáo của mình về màu sắc với nền tảng âm nhạc, danh họa đã thiết lập một phong cách hoàn toàn của riêng mình. Một số tác phẩm của ông — như Polyphony (1932), bức tranh khám phá kết cấu âm nhạc thông qua các khối âm sắc và Harmony in Blue-Orange (1923), tác phẩm kết hợp các màu sắc bổ sung như thể chúng là các nốt nhạc — trực tiếp ám chỉ cả hai yếu tố. Tuy nhiên, nhiều tác phẩm nổi tiếng nhất của ông – bao gồm Cá ma thuật (1925) và To the Parnassus (1932) – chứng minh cách tiếp cận hài hòa của ông với lý thuyết màu sắc mà không cần tham chiếu cụ thể, chứng tỏ khả năng “ứng biến tự do trên bàn phím màu sắc” của ông.
Paul Klee ngày nay
Ngày nay, Klee được biết đến như một bậc thầy về cả màu sắc và hình thái hiện đại. Trong những năm gần đây, các tác phẩm độc đáo của ông liên tục được nghiên cứu và phân tích, đỉnh cao là các cuộc triển lãm được mong đợi trên khắp thế giới. Nổi bật là triển lãm Paul Klee. Irony at Work tại Trung tâm nghệ thuật và văn hóa quốc gia Pompidou ở thủ đô Paris, Pháp hay triển lãm Paul Klee — Making Visible tại Bảo tàng nghệ thuật Tate Modern tại thủ đô Luân Đôn, Anh Quốc.
Ngoài bảo tàng, di sản của Klee có thể được tìm thấy trong các lớp học. Vào giữa thế kỷ 20, các bài giảng tại trường đại học Bauhaus của ông đã được biên soạn thành một bộ sách gồm hai tập và được xuất bản dưới tên Writings on Form and Design Theory (Các bài viết về Hình thái và Lý thuyết Thiết kế), và The Paul Klee Notebooks (Cuốn sổ của Paul Klee). Được ví như cuốn A Treatise on Painting của Leonardo và được nhà sử học nghệ thuật nổi tiếng Herbert Read mô tả là “bản trình bày đầy đủ nhất về các nguyên tắc thiết kế từng được thực hiện bởi một nghệ sĩ hiện đại”, Paul Klee Notebooks vẫn là một nguồn tài nguyên quan trọng cho các sáng tạo đương đại — trong mỹ thuật và hơn thế nữa.
MAI ANH/DESIGNS.VN
