Chủ nhân của giải thưởng RIBA 2017 KTS Paulo Mendes da Rocha
Viện kiến trúc Hoàng Gia Anh (RIBA) đã trao tặng huy chương vàng hoàng gia (Royal Golden Medal) cho Paulo Mendes da Rocha. Người đàn ông bước sang tuổi 88 này là một trong những kiến trúc sư nổi tiếng nhất Brazil, tên tuổi của ông gắn liền với chủ nghĩa Thô Mộc (Brutalism) trong kiến trúc, có tầm ảnh hưởng rất lớn đối với kiến trúc Brazil, đặc biệt là ở thành phố São Paulo. Giải thưởng này chứng tỏ một năm thành công rực rỡ của Mendes da Rocha, trước đó ông đã giành được giải thưởng Sư tử vàng cho thành tựu trọn đời (Golden Lion for Lifetime Achievement) tại Venice Architecture Biennale hồi tháng 5-2016, và Imperiale Laureate được trao bởi Hiệp hội nghệ thuật Nhật Bản (Japan Art Association) chỉ vài tuần trước đây. Mendes da Rocha cũng đã từng nhận được giải thưởng Pritzker năm 2006 và Mies van der Rohe giải thưởng cho dự án Pinacoteca de São Paulo của ông vào năm 2000.
CLB Athletic São Paulo
Patriarch Plaza với kiến trúc trong lòng đất
Paulo Mendes da Rocha là kiến trúc sư người Brazil thứ hai giành chiến thắng huy chương vàng của RIBA, sau Oscar Niemeyer năm 1998. Ông là một trong số những ngôi sao sáng của nền kiến trúc thế giới nhận được giải thưởng này bên cạnh Zaha Hadid (2016), Frank Gehry (2000), Norman Foster (1983), và Frank Lloyd Wright (1941).
Sinh ra tại Vitória, Brazil vào năm 1928, Paulo nhận được sự công nhận và hoan nghênh năm 1957 nhờ công trình CLB Athletic São Paulo của ông. Kể từ đó, ông đã xây dựng một số công trình khác bao gồm tòa thánh Peter (1987), Bảo tàng điêu khắc Brazil MuBE (1988), Patriach Plaza (1992-2002), phòng trưng bày Pinacoteca do Estado (1993) và Trung tâm Văn hóa FIESP (1997). Vượt khỏi khuôn khổ thành phố São Paulo, các tòa nhà đáng chú ý mang tên tuổi của Paulo Mendes da Rocha bao gồm sân vận động bóng đá Serra Dourada ở Goiás (1973), Nhà thờ Đức mẹ đồng trinh ở Recife (2006) và trung tâm nghệ thuật Cais das Artes ở Vitória (2008). Những dự án mang tầm cỡ quốc tế nổi bật nhất của ông là gian hàng của Brazil tại Expo ’70 tại Osaka, Nhật Bản, và Museu dos Coches tại Lisbon, hoàn thành vào năm 2015.
Capela de S.Pedro với khối mái bê tông dày
Viện bảo tàng nghệ thuật lâu đời Pinacoteca Estado
.jpg)
Bên trong viện bảo tàng
National Coach Museum ở Lisbon
.jpg)
Bảo tàng lung linh về đêm
"Công việc của Paulo Mendes da Rocha là rất bất bình thường so với phần lớn các kiến trúc sư nổi tiếng trên thế giới", Chủ tịch RIBA Jane Duncan nói. "Ông là một kiến trúc sư mang danh quốc tế vô cùng đặc biệt, tuy nhiên hầu như tất cả các kiệt tác của ông đều được xây dựng độc quyền tại quê nhà. Các công trình mang tính cách mạng và đổi mới của Mendes da Rocha tiêu biểu cho kiến trúc của năm 1950 Brazil – những khối bê tông nguyên chất, chắc chắn và đẹp một cách "thô thiển’".
Chia sẻ về giải thưởng, Paulo Mendes da Rocha cho biết: "Sau nhiều năm hết mình cho công việc, thật là một niềm vui tuyệt vời khi được công nhận từ Viện Kiến trúc Hoàng gia Anh. Tôi đã đóng góp gần hết cuộc đời của mình vào kiến trúc và các thử nghiệm góp phần vào quá trình phát triển của kiến trúc và xã hội. Tôi muốn gửi lời chúc nồng nhiệt nhất đến tất cả những người đã chia sẻ niềm đam mê của tôi tới mọi người, đặc biệt là những kiến trúc sư người Anh, và chia sẻ khoảnh khắc vinh dự này với tất cả các kiến trúc sư và kỹ sư đã đồng hành cùng tôi trong các dự án”.
Thành phần ban giám khảo của giải thưởng Huy chương vàng RIBA bao gồm Chủ tịch RIBA Jane Duncan, Peter Cook, Neil Gillespie OBE, Victoria Thornton OBE và kiến trúc sư giành được huy chương vàng Hoàng gia năm 2015 Sheila O’Donnell. Kiến trúc sư người Brazil đã được đề cử bởi Neil Gillespie OBE và John McAslan CBE.
Dưới đây là những trích dẫn của John McAslan về phong cách, mối quan tâm cũng như các thiết kế của Paulo Mendes da Rocha để hiểu tại sao ông lại đề cử kiến trúc sư Brazil này cho giải thưởng danh giá của Viện kiến trúc Anh:
Tôi rất vui khi được mời để chuẩn bị các trích dẫn về kiến trúc sư nổi tiếng người Brazil, Paulo Mendes da Rocha, người chiến thắng giải thưởng Huy chương vàng hoàng gia 2017 của RIBA. Tầm cỡ quốc tế của Paulo đã được chứng minh qua nhiều thập kỷ, các công trình của ông có sự kết hợp xuất sắc và độc đáo giữa cái mới mẻ trong kiến trúc, các vấn đề xã hội và công tác giáo dục.
"Tất cả các không gian phải được gắn liền với giá trị của nó và phụ thuộc vào kích thước của con người”, ông phát biểu vào năm 2004. "Không có không gian nào là riêng tư. Không gian riêng tư duy nhất mà bạn có thể tưởng tượng là cái tâm của con người”. Ông cũng cho biết: "Mọi vấn đề đều cần suy nghĩ, không có giải pháp nào được làm sẵn để giải quyết một vấn đề nào đó. Bạn biết đấy dù bạn không biết, nhưng có thể cảm nhận được có tiếng nói thúc giục bạn phải làm một cái gì đó. Bạn phải khám phá kho kiến thức – đó sẽ là toàn bộ câu trả lời cho bạn”. Những lời nhận xét này không chỉ áp dụng cho các cuộc điều tra về kiến trúc, mà đây còn là cách Paulo đã giảng dạy cho các sinh viên trong nhiều thập kỷ…
.jpg)
Bảo tàng điêu khắc Brazil MuBE
Một góc khác của bảo tàng đúng theo phong cách của chủ nghĩa thô mộc
Với khối bê tông dày ở trên không tạo cảm giác nặng nề mà vẫn làm thoáng không gian
Tài năng vĩ đại của ông được “khai quật” năm 1957 với vai trò như một kiến trúc sư mới nổi, ông đã thiết kế và xây dựng công trình lớn đầu tiên của mình, Câu lạc bộ Athletic Club Paulistano. Tòa nhà ngay lập tức trở thành bằng chứng xác nhận Medes da Rocha là một trong những người tiên phong của Chủ nghĩa Thô Mộc thế giới.
Mặc dù rất khác nhau, nhưng các dự án kiến trúc của ông có cùng một mức độ đối xứng và cân bằng như các công trình của bậc thầy Louis Kahn và Kenzo Tange. Trong khi kiến trúc của Paulo Mendes da Rocha có vẻ phù hợp với định nghĩa Chủ nghĩa hiện đại của Robert Hughes là "cú sốc đổi mới”, nhưng thực ra các kiến trúc mang tên ông không bao giờ được thiết kế để gây sốc, đơn giản là nó phù hợp nhất với những người bình thường, cuộc sống bình thường, và môi trường bình thường.
Những ý tưởng kiến trúc còn dang dở của ông vẫn có ảnh hưởng đến quốc tế. Paulo được trao giải thưởng Pritzker năm 2006, những trích dẫn phát biểu của ông chứng tỏ rằng ông thông thạo thi pháp của không gian. Và năm nay, khi ông được “chọn mặt gửi vàng” cho giải Sư tử vàng cho thành tựu trọn đời tại Venice Biennale, thì ông lại gây ấn tượng bởi kiến thức về tính chất vật lý và tính chất nghệ thuật của các công trình không chịu ảnh hưởng của yếu tố thời gian, và thực tế, để chứng minh tính đúng đắn ấy là hàng loạt các công trình được ra đời nhờ "hệ tư tưởng toàn vẹn và có cấu trúc của một thiên tài". Trích dẫn 2016 của ông cũng được một viện sĩ của Viện Hoàng gia Scotland đề cập đến đặc biệt là những phẩm chất trên. Ảnh hưởng của ông về sự đột phá trong kiến trúc hậu Thế chiến II tại Scotland cùng Metzstein và MacMillan và những người khác là không hề nhỏ.
Cais das Artes
Một giải thưởng gần đây được trao cho Paulo là Imperiale Laureate do Hiệp hội nghệ thuật Nhật Bản trao tặng cho những đóng góp suốt đời trong ngành kiến trúc.
Kiến trúc của ông đi ngược lại với kiến trúc giản lược, nhưng nó làm đối trọng một cách tinh tế giữa yếu tố chính là bê tông với các điểm chuyển tiếp trong kiến trúc. Điều này không phải là hiếm nhưng cách Paulo lắp ráp các khối hình học của tòa nhà thì lại vô cùng độc đáo và có thể coi là độc nhất; vốn hiểu biết trong kỹ thuật xây dựng của ông luôn cân bằng với tư tưởng mới lạ, độc đáo trong ông.
Ví dụ, tại công trình của Brazil tại hội chợ triển lãm Expo 70 tại Nhật Bản đã cân bằng hiệu quả giữa công trình và địa hình. Phòng tập thể dục của Athletic Club Paulistano, sáu khối bê tông hỗ trợ làm trụ đứng, nổi bật với mái tròn bê tông, 12 cột đỡ bám chặt được dựng kết nối từ sàn tới mái: một sự kết hợp hấp dẫn giữa tính chất nặng của vật liệu với chi tiết cấu trúc tương đối tinh tế tạo nên một yếu tố mới mẻ trong kiến trúc hiện đại.
Độc đáo trong hình thức, phù hợp với xã hội là những gì Paulo Mendes da Rocha đã đem lại cho Brazil trong thập niên 70, 80 trong đó bao gồm các công trình công cộng như Estádio Serra Dourada và Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại tại Đại học São Paulo vào năm 1975; phòng trưng bày nội thất Forma và tòa thánh Peter vào năm 1987; sau này cấu trúc được cải tiến dần với kết cấu bê tông 2 tầng, ốp kính ở mặt tiền và một cột trụ đỡ ở trung tâm công trình.
Trong những năm 1990, ông đề cập đến việc thay đổi vẻ bề ngoài của bảo tàng mỹ thuật lâu đời ở Sao Paulo, phong cách tân cổ điển của Pinacoteca do Estado với cầu thang trong, mái vòm trung tâm và những kiến trúc lộng lẫy được giữ lại cho đến ngày nay, một làn gió mới và chất lượng của vẻ đẹp nguyên thủy vẫn được duy trì, theo quan điểm của tôi, đây là một trong những công trình hay nhất của ông.
Kiến trúc nhà ở Casa King với những khối hình học bê tông kết hợp với cây xanh
Các công trình quan trọng khác của ông còn có Cais das Artes, Vitoria; Bảo tàng nghệ thuật điêu khắc của Brazil, Sao Paulo; và cấu trúc mái vòm độc đáo của Patriarch Plaza, Sao Paulo. Những kiến trúc nhà ở ví dụ như chính căn nhà của ông phản ánh sự liên quan rõ ràng giữa cấu trúc nặng và các chi tiết nhỏ. Gần đây nhất, công trình mang tính ghép nối năm 2015 National Coach Museum ở Lisbon của ông tiếp tục chứng minh tính nhân đạo và táo bạo có thể hòa hợp trong kiến trúc.
Lần đầu tiên gặp Paulo và gia đình ông tại Sao Paulo năm 2012, tôi thấy ông ấy rất rõ ràng, quan tâm sâu sắc tới vấn đề làm thế nào để các kiến trúc sư có thể cải thiện cuộc sống của người dân bằng lòng nhiệt huyết, tận tụy không bao giờ cạn qua nghệ thuật kiến trúc. Ông chắc chắn không coi mình là một nhà thiết kế anh hùng của những công trình kiến trúc nổi tiếng mang tính biểu tượng, mà ông coi mình là một nhà thiết kế bình thường luôn cố gắng sáng tạo những công trình phù hợp với cuộc sống hiện đại.
Để đúng màu xám trung tính của bê tông tạo nên nét hiện đại
Paulo Mendes da Rocha đã viết vào năm 2003: "Không giống như nhiều người sợ nghèo, tôi luôn luôn bị thu hút vào nó, từ những điều đơn giản mà không biết tại sao. Không qua khó để hiểu, nhưng đói nghèo là một trong những điều đơn giản. Tôi nghĩ rằng tất cả mọi thứ không cần thiết đang được quan trọng hóa, chúng đang trở nên kỳ cục, đặc biệt là trong thời đại chúng ta”. Trong thế giới ngày càng bị ràng buộc chặt chẽ về kiến trúc, âm vang của lời nhận xét đó càng tăng lên theo thời gian. Thiên tài đặc biệt Paulo Mendes da Rocha đã tìm ra nguồn gốc đó từ giữa những năm 1950, nhưng ông vẫn nghi ngờ bởi ông chỉ là một kiến trúc sư – và đặc biệt là không phải là một "starchitect" (kiến trúc sư ngôi sao). Nhưng đây chắc chắn là dấu hiệu cho một thiên tài đánh dấu bằng một sự nghiệp vĩ đại.
Một phòng trưng bày với kiến trúc và màu sắc lạ mắt
