Land art là gì ?
Land art là một phong trào nghệ thuật nổi lên ở Hoa Kỳ trong cuối thập niên 60 của thế kỷ trước, trong đó lần đầu tiên đề cao mối quan hệ chặt chẽ giữa cảnh quan thiên nhiên và tác phẩm nghệ thuật. Land art được tạo ra từ các vật liệu tự nhiên đất, đá, cỏ cây…với các vật liệu là chất kết nối như bê tông , kim loại , nhựa đường …Trải qua nhiều thăng trầm, không chỉ dừng lại là một phong trào nghệ thuật nhất thời nổi lên nhờ phương thức tiếp cận mới (sử dụng bối cảnh và vật liệu tự nhiên làm chất liệu sáng tạo); cho đến hôm nay Land art đã trở thành một loại hình nghệ thuật sắp đặt ngoài trời ảnh hưởng mạnh mẽ đến kiến trúc và thiết kế hiện đại.


Sự ra đời và phát triển của phong trào nghệ thuật địa hình
Rất lâu trước khi khái niệm về nghệ thuật thực sự được hình thành và trở thành một bộ phận không thể hiếu của mọi nền văn hóa, những con người cổ đại đã từng sử dụng đất nhào nặn, sắp đặt đá để thể hiện những ý niệm và niềm tin của mình. Những thể nghiệm đầu tiên này của Land art đã được tìm thấy ở khắp nơi trên thế giới. Trong đó, nguyên vẹn và nổi bật nhất có lẽ là những di tích còn lại trên địa châu Mỹ, ví dụ như: những tác phẩm khắc trên đá ở cao nguyên Peru của người Indian Nazca , Gò đất hình rắn khổng lồ ở Ohio – Mỹ, Những lều tuyết đầu tiên của người Inuit ở Canada.



Thuật ngữ Land art chỉ thực sự xuất hiện sau những năm 1960 như một phong trào nghệ thuật của chủ nghĩa hiện đại. Vì vậy, không khó hiểu khi Land art đã được gắn liền với nhiều loại hình nghệ thuật cùng dòng chảy hiện đại như Nghệ thuật Tối giản Minimalism, Nghệ thuật Ý niệm Conceptualism, Nghệ thuật sắp đặt Installation art. Các tác phẩm điêu khắc trong nửa đầu thế kỷ XX của nghệ sỹ điêu khắc người Romani Constantin Brancusi (1876-1957), dự án Bazan và cây sồi của nghệ sỹ tiên phong Joseph Beuys, cũng như thiết kế sân chơi Contoured New York của điêu khắc gia người Nhật Isamu Noguchi được coi là nguồn cảm hứng đầu tiên cho land art một loại hình nghệ thuật kiến trúc – làm vườn – điêu khắc độc đáo.



Phong trào nghệ thuật chính thức bắt đầu vào tháng 10 năm 1968 với một triển lãm nhóm mang tên “Earth Works” tại Dwan Gallery, New York, như một làn sóng phản đối mang tính nghệ thuật, chống lại khuynh hướng thẩm mỹ giả tạo và thương mại hóa tàn nhẫn nghệ thuật đang diễn ra mạnh mẽ vào thời điểm đó.
Các nghệ sĩ đã mang những “đứa con tinh thần” của mình thoát khỏi bốn bức tường bảo tàng chật chội và thị trường nghệ thuật thương mại tầm thường.
Sự thăng hoa của Land art trong nghệ thuật hiện đại bắt đầu tiếng vang cái tên Robert Smithson cùng Spiral Jetty xuất hiện vào năm 1970 – là một dải dài hình xoắn ốc, đươc tạo ra từ đá, đất và tảo trong chiếc hồ muối mang tên Great Salt Lake thuộc miền bắc Utah – Mỹ. Sự tương tác thú vị giữa nhân tạo và tự nhiên trong tác phẩm này có lẽ nằm ở những phần bị chìm hay lộ ra của Spiral Jetty. Bao nhiêu phần của tác phẩm này có thể được nhìn thấy tùy thuộc vào mực nước cao hay thấp của hồ.
.jpg)

Land art – khi nghệ thuật vươn ra khỏi bốn bức tường bảo tàng
Land Art nhằm tạo ra những bố cục gắn với cảnh trí thiên nhiên ở những nơi đồng không mông quạnh, hoang vắng cách xa cuộc sống văn minh của con người. Quá trình sáng tạo chủ yếu thực hiện bằng thủ công hay cơ giới, trên những chất liệu tự nhiên như đất, đá, cành cây, lá cây, nước…


Điểm khác biệt cơ bản giữa Land Art và các loại hình nghệ thuật khác chính là thời điểm sau khi mỗi tác phẩm được hoàn thành. Thay vì bảo quản, chăm chút cẩn thận, nghệ sĩ theo trường phái Land Art thường để chúng tự tiêu hủy theo thời gian dưới tác động của thời gian và môi trường.

Những can thiệp nghệ thuật trên địa hình quy mô lớn thường có vô vàn những hình thức thể nghiệm, từ những công trình đồ sộ như một “bức rèm nhân tạo” bao trùm cả một khoảng cảnh quan rộng lớn, một đường diềm bao trọn lấy cả một hòn đảo trong một tấm vải màu, hay thậm chí là sự tái định hình đường thủy hoặc chân núi lửa cho đến đường nét cực kỳ đơn giản của dấu chân trên mặt đất.




Mặc dù ý nghĩa cụ thể của mỗi công trình là khác nhau nhưng ý đồ chung ẩn sau thể nghiệm nghệ thuật thị giác mới mẻ này chính là ở quá trình sáng tạo những biểu tượng nghệ thuật từ đất, đá, sỏi và những chất liệu tự nhiên, nhằm khơi dậy sự nhạy cảm xa xưa của con người với môi trường sống tự nhiên.
Một số ví dụ tiêu biểu của Land art
Với đủ mọi chất liệu có thể tìm thấy từ thiên nhiên, Land art mở ra cho nghệ sỹ một môi trường sáng tạo rộng lớn không khuôn mẫu hay quy tắc. Sau đây, mời các bạn cùng chiêm ngưỡng những tác phẩm đặc trưng của nghệ thuật thực địa.
Chất liệu cát



Tuyết
.jpg)


.jpg)
Chất liệu đá, sỏi



Lá khô



Kiến trúc với cây




Nghệ thuật nhiếp ảnh trong Land art
Với những đặc tính tự nhiên có một không hai, phần lớn các tác phẩm của nghệ thuật thực địa không thể tách rời với việc lưu giữ hình ảnh thông qua việc chụp hình và ghi lại video. Đôi khi, chính việc xử lý hình ảnh một cách tinh tế lại đem đến cho tác phẩm những thông điệp mới, những cảm xúc sâu sắc mà những quan sát trực tiếp không thể mang lại.
Nhiếp ảnh là sự cố gắng nắm bắt một thời điểm, trong khi những video ghi lại sự tiến triển của thời gian trong dòng chảy tuyến tính. Nếu làm một phép so sánh ta có thể thấy: trong khi hội họa có thể đại diện cho hiện thực ngay khoảnh khắc sáng tác (Hay đôi khi là sự biến dạng của thực tế ấy), điêu khắc tái diện một hình thức cụ thể của ý tưởng, vậy Land art cùng với sự trợ giúp của nhiếp ảnh gần như đã làm cả hai công việc cùng một lúc. Land art không cung cấp một sự phản ánh cho đúng một khoảnh khắc của một thời điểm nhất định, thay vào đó Land art mở ra cả một tiến trình thời gian. Bằng kỹ thuật nhiếp ảnh Timelapse, người xem sẽ được cung cấp một cách nhìn nhận các tiến trình tự nhiên đang xảy ra xung quanh họ, cách thức vật lý mà cả thế giới, bao gồm cả chính họ đang di chuyển qua thời gian.



Sự ảnh hưởng của Land art với thiết kế hiện đại
Nghệ thuật thực địa trong thiết kế đô thị Urban art
Như đã nói ở trên, Land art có xuất phát điểm như một nghệ thuật tạo hình và sắp đặt hoàn toàn dựa vào tự nhiên, lấy cảnh quan môi trường tự nhiên làm trọng tâm, như một hình ảnh đối lập với thế giới nhân tạo thực dụng. Những tác phẩm Land art thưở ban đầu đều là ở những vùng rộng lớn, hoang vắng. Tuy nhiên, linh hồn của phong trào nghệ thuật này đã trở thành nguồn cảm hứng to lớn cho nhiều nhà thiết kế đô thị khi đi tìm giải pháp hòa hợp các yếu tố tự nhiên và nhân tạo cho cảnh quan.




Land art và công nghiệp năng lượng
Đây có lẽ là một trong những ảnh hưởng thú vị nhất của Land art. Thiết lập được nguồn nhiên liệu tái tạo từ năng lượng mặt trời, năng lượng gió đã và đang là tham vọng của rất nhiều quốc gia trên thế giới. Hẳn là các bạn đã từng nhìn những bức ảnh về các turbin gió xếp hàng thẳng tắp cao vút, hay những miếng pin mặt trời. Vậy còn những hình ảnh này thì sao ?

Giờ đây, những thiết kế hấp thụ năng lượng tự nhiên đã không còn chỉ là vấn đề của các nhà khoa học. Những nghệ sỹ Land art đang bắt đầu vào cuộc hứa hẹn sẽ đem lại không chỉ một diện mạo mới cho ngành công nghiệp năng lượng mà còn là cả diện mạo của các khu vực công cộng. Bước đột phá chưa từng có này còn được đặt cho một cái tên riêng “eMotions” (Energy motions and art emotions) – sự vận động của năng lượng cùng cảm xúc nghệ thuật.

Kết luận
Nhân loại chúng ta đã luôn có một mặc định cho rằng thế giới xung quanh chỉ như một chiếc backdrop làm nền cho sự tồn tại của mỗi cá nhân. Trớ trêu thay, thực tế, sự phức tạp và tinh tế của muôn vàn hình thức giao tiếp trong thế giới tự nhiên vượt xa hẳn bất cứ điều gì con người đã tạo ra hay có thể tạo ra. Một nghệ sỹ, nếu có thể bắt lấy và sáng tạo với sức mạnh trí tuệ của tự nhiên này, có thể làm gợi lên mối liên hệ bản năng quen thuộc trong mỗi người xem, thì tác phẩm ấy không còn cần chữ ký hay một lời giải thích thêm nữa. Tác phẩm tồn tại chỉ đơn giản là chính nó, cho đến khi biến mất theo quy luật tự nhiên.
“Cuộc trò chuyện với môi trường” có thể đã là phương châm ngay từ đầu của những nghệ sỹ Land art. Một cuộc đối thoại đã và đang kéo dài, như một liều thuốc phục hồi cội rễ tự nhiên trong chúng ta, khơi lại những cảm xúc nguyên thủy, nhiều thân thiện hơn, giữa một xã hội hậu công nghiệp khiến con người mệt mỏi và cô lập.