José Rafael Moneo Vallés (sinh ngày 09 tháng 05 năm 1937 tại Tudela, Tây Ba Nha. Ông là một kiến trúc sư, nhà lý thuyết kiến trúc và một giáo sư đại học.
Thủa nhỏ Moneo có thích tìm hiểu về triết học thơ ca và ông thực sự không có một khái niệm gì về kiến trúc sư. Tuy nhiên, bố của ông vốn là một kỹ sư công nghiệp đã hướng sự chú ý của ông vào chủ đề này. Năm 1954, Moneo theo học kiến trúc tại Đại học Madrid. Tại đây, ông chịu ảnh hưởng mạnh của giáo sư Leopoldo Torres Balbás, người dạy ông môn lịch sử kiến trúc. Ông cũng làm việc cho kiến trúc sư Francisco Javier Sáenz de Oiza. Sau khi tốt nghiệp năm 1961, Moneo đến Đan Mạch làm việc cho kiến trúc sư Jorn Utzon và tham gia thiết kế công trình nổi tiếng Nhà hát Opera Sydney, Úc. Sau đó, Moneo đã đi khắp bán đảo Scandinavi. Trong thời gian đó, ông đã gặp Alvar Aalto ở Helsinki, Phần Lan.
Năm 1962, Moneo quay về Tây Ban Nha và ông nhận được một học bổng nhỏ của Viện Hàn lâm Tây Ba Nha tại Rome (Academy of Spain in Rome), Ý trong vòng hai năm. Tại đây ông đã có cơ hội gặp gỡ làm quen với nhiều nhân vật nổi tiếng đương thời như Bruno Zevi, Manfredo Tafuri, Paolo Portoghesi. Năm 1965, Moneo quay lại Tây Ban Nha, dạy học và hoàn thành học vị tiến sĩ tại trường Kiến trúc, Đại học Madrid. Năm 1970, ông chuyển sang làm nghiên cứu về lý thuyết kiến trúc tại trường Kiến trúc Barcelona. Năm 1976, Moneo sang Mỹ làm việc theo học bổng của Học viện nghiên cứu Kiến trúc và Đô thị New York (Institute for Architecture and Urban Studies of New York City) và trường Kiến trúc của Hiệp hội Cooper (Cooper Union Irwin S. Chanin School of Architecture). Trong thời gian này, ông trở thành giáo sư thỉnh giảng củaĐại học Havard, Đại học Princeton, và Đại học Lausamnne (Thụy Sĩ). Năm 1985, Moneo được bổ nhiệm làm chủ nhiệm khoa Kiến trúc, Đại học Harvard cho đến đầu những năm 1990.
Theo ban giám khảo giải thưởng Pritzker, kiến trúc của Moneo theo chủ nghĩa chiết trung lấy cảm hứng từ nhiều nguồn khác nhau. Ông chắt lọc qua sự sáng tạo của mình để tạo cho công trình luôn có các dáng vẻ đa dạng khác nhau, phù hợp với bối cảnh thiết kế.
Một số công trình tiêu biểu
1. Tòa nhà Bankinter
Tòa nhà Bankinter, biểu tượng của chủ nghĩa thuần túy và kiến trúc gạch hiện đại
2. Tòa thị chính Lorgono
Tòa thị chính bao gồm 2 tòa nhà hình tam giác kết hợp với nhau để tạo nên một khán phòng hình chữ L, nơi thường diễn ra các buổi âm nhạc miễn phí khi có các lễ hội
3. Prevision Espanola
Tòa nhà Prevision Espanola, Tây Ba Nha, được xây dựng vào năm 1988
4. Sân ga Atocha
Mong muốn xây dựng được một nơi giúp những người chờ tàu có thể có chỗ ngồi thoải mái, vì vậy José Rafael Moneo Vallés đã quyết định chuyển đổi các tòa nhà cũ thành một tòa nhà kính nhiệt đới với rất nhiều loại cây cối
5. Trung tâm thương mại L’illa Diagonal
Trung tâm thương mại L’illa Diagonal, không chỉ đơn thuần là khu thương mại, nơi đây được coi là trung tâm mua sắm khổng lồ với 170 cửa hàng và nhà hàng, hai khách sạn 4 sao, trung tâm thể thao, hai trường học và một trung tâm hội thảo. Thiết kế này được lấy cảm hứng từ trung tâm Rockefelle ở New York, và do Manuel de Solà-Morales cùng với José Rafael Moneo Vallés thực hiện vào năm 1993.
Một số giải thưởng tiêu biểu
– Huy chương vàng về nghệ thuật, 1992, chính phủ Hoàng gia Tây Ban Nha
– Giải thưởng Danh dự của Hiệp hội kiến trúc sư Mỹ AIA và giải thưởng Hoàng tử Viana của chính phủ vùng Navara, Tây Ban Nha, 1993
– Giải thưởng Danh dự cho thành viên ngoại quốc, Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Khoa học Mỹ (American Academy of Arts and Sciences), 1993
– Giải thưởng Arnold W. Brunner của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Văn học Mỹ (American Academy of Arts and Letters)
– Giải thưởng Pritzker, 1996
– Huy chương Thomas Jefferson về Kiến trúc (2012)