Tên thật: Andy Warhol
Ngày mất:22/02/1987
Tiểu sử
Sinh Andrew Warhola, trong khu phố Oakland ở Pittsburgh, Pennsylvania, cha mẹ của Andy Warhol là người nhập cư Slovakia. Cha của ông, Ondrej Warhola, là một công nhân xây dựng, trong khi mẹ của ông, Julia Warhola, là một công nhân thêu. Họ là những người Công giáo mộ đạo Byzantine, luôn duy trì lối sống văn hóa cùng với của tộc Slovakian trong khi sống ở một ốc đảo của dân tộc Đông Âu của Pittsburgh.
Andy Warhol là cậu bé xấu xí với chỉ một ham muốn duy nhất: trở nên Đẹp và nổi tiếng. Lớn lên trong sự tự ti về ngoại hình, trốn tránh cả thế giới đẹp đẽ bằng cách chủ động làm ngoại hình mình… xấu đi. Không bạn bè, cô đơn trong sự hắt hủi của xã hội. Không chấp nhận sự khác biệt, vũ khí cuối cùng của Andy trong bước đường cùng là… Sự Trả Thù.
8 tuổi, Warhol mắc một căn bệnh hiếm gặp và đôi khi gây tử vong là St. Vitus liên quan đến hệ thần kinh. Nó khiến ông nằm liệt giường trong vài tháng. Đó cũng là thời gian ông được mẹ dạy cho những bài học vẽ đầu tiên. Vẽ nhanh chóng trở thành trò tiêu khiển yêu thích thời thơ ấu của Warhol. Ông cũng là một fan hâm mộ cuồng nhiệt của điện ảnh. Khi mẹ ông mua cho ông một camera lúc ông 9 tuổi, ông nhanh chóng phát huy khả năng nhiếp ảnh tốt. Một phòng chiếu phim tạm thời được tạo ra trong một căn phòng tối ở tầng hầm của gia đình.
Warhol đã tham dự các lớp học nghệ thuật miễn phí tại Viện Carnegie (nay là Bảo tàng Nghệ thuật Carnegie) ở Pittsburgh. Năm 1942, ở tuổi 14, Warhol lại phải chịu một bi kịch khi người cha qua đời do bị bệnh về gan, vàng da. Warhol đã rất buồn vì không thể tham dự đám tang của cha mình. Ông đã trốn dưới gầm giường trong suốt thời gian đó. Cha của Warhol là người đã nhận ra tài năng nghệ thuật của con trai và trong di chúc, ông đã quyết định rằng số tiền tiết kiệm của mình sẽ dành cho việc học đại học của Warhol. Cùng năm đó, Warhol đã bắt đầu học tại Schenley High School, và sau khi tốt nghiệp, năm 1945, ông theo học tại Viện Carnegie Công nghệ (nay là Đại học Carnegie Mellon) để nghiên cứu thiết kế ảnh.
Khi ông tốt nghiệp đại học với bằng cử nhân về mức độ Fine Arts vào năm 1949, Warhol chuyển đến thành phố New York để theo đuổi sự nghiệp của một nghệ sĩ thương mại. Đó cũng là thời điểm mà ông cũng bỏ chữ "a" ở cuối của tên cuối cùng của mình để trở thành Andy Warhol. Ông làm việc với tạp chí Glamour và đã trở thành một trong những nghệ sĩ thương mại thành công nhất của năm 1950. Ông giành giải thưởng thường xuyên cho phong cách độc đáo kì quái của mình, sử dụng kỹ thuật và con dấu cao su riêng của mình để tạo ra các bản vẽ khác biệt.
.jpg)
Thiết kế của Andy Warhol cho một cửa hàng ở Oslo
Vào cuối những năm 1950, Warhol đã bắt đầu dành sự chú ý nhiều hơn đến vẽ tranh. Năm 1961, ông ra mắt các khái niệm về "nghệ thuật pop" -paintings, tập trung vào hàng hóa thương mại sản xuất hàng loạt. Năm 1962, ông trưng bày những bức tranh mang tính biểu tượng của doanh nghiệp-lon súp Campbell. Những tác phẩm vải nhỏ các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày tạo ra một sự khuấy động lớn trong thế giới nghệ thuật. Chính điều này đã đưa cả Warhol và nghệ thuật pop trở thành tâm điểm quan tâm của công chúng lần đầu tiên.
Nghệ sĩ người Anh Richard Hamilton đã mô tả nghệ thuật pop như "phổ biến, thoáng qua, tiêu hao, chi phí thấp, sản xuất hàng loạt, trẻ, dí dỏm, sexy, phô trương, quyến rũ, các doanh nghiệp lớn." Như Warhol đã nói: "Một khi bạn ‘có’ chất pop, bạn sẽ không bao giờ có thể nhìn thấy một sự việc giống như cách từng thấy một lần nữa. Và một khi bạn nghĩ pop, bạn không bao giờ có thể nhìn thấy Mỹ bằng cùng một con đường một lần nữa."
Bức tranh pop nổi tiếng khác của Warhol vẽ chai Coca-cola, máy hút bụi và bánh mì kẹp thịt. Ông cũng vẽ chân dung người nổi tiếng trong các màu sắc sống động và sặc sỡ; đối tượng nổi tiếng nhất của ông bao gồm Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor, Mick Jagger và Mao Trạch Đông. Như những bức chân dung trở nên nổi tiếng và tai tiếng, Warhol đã bắt đầu nhận được hàng trăm hoa hồng cho bức chân dung từ trong xã hội và những người nổi tiếng. Chân dung của ông "Tám Elvises" cuối cùng bán lại với giá $ 100 triệu trong năm 2008, làm cho nó trở thành một trong những bức tranh có giá trị nhất trong lịch sử thế giới.
Năm 1964, Warhol đã mở studio nghệ thuật của riêng mình, gọi đơn giản là "The Factory." Các studio này nhanh chóng trở thành một trong những điểm nóng văn hóa hàng đầu của thành phố New York, một cảnh của buổi tiệc xa hoa được tham dự bởi những người giàu có và nổi tiếng của thành phố.
Warhol luôn ý thức rõ danh tiếng của mình. Ông thường có mặt cố định tại các hộp đêm nổi tiếng của thành phố New York như Studio 54 và Kansas City Max. Ngoài hội họa, ông cũng rẽ theo những hướng mới, xuất bản cuốn sách lần đầu tiên của mình – Index của Andy Warhol, vào năm 1967.
Đến năm 1968,sự nghiệpcủa Warhol chững lại và gần như đã kết thúc. Ông bị bắn bởi Valerie Solanis, một nhà văn tham vọng vào tháng 3. Warhol đã bị thương nặng trong cuộc tấn công này. Warhol đã phải dành nhiều tuần trong bệnh viện để hồi phục sau chấn thương.
Trong những năm 1970, Warhol tiếp tục khám phá các hình thức khác của phương tiện truyền thông. Ông đã xuất bản cuốn sách như Triết lý của Andy Warhol và Exposures. Warhol cũng đã thử nghiệm rộng rãi với nghệ thuật video, sản xuất hơn 60 phim trong suốt sự nghiệp của mình. Một số bộ phim nổi tiếng nhất của ông bao gồm Sleep, trong đó mô tả nhà thơ John Giorno thường ngủ sáu tiếng. Trong bộ phim có cảnh quay nhà thơ đã ăn một cây nấm trong vòng 45 phút. Warhol cũng tham gia điêu khắc và nhiếp ảnh, và trong những năm 1980, ông chuyển sang truyền hình.
Với Jimmy Carter (bên trái) năm 1977
Warhol đã qua đời vào ngày 22 -2- 1987, ở tuổi 58. cuộc sống cá nhân của ông đã là chủ đề của nhiều cuộc tranh luận. Ông được nhiều người tin là một người đàn ông đồng tính, và nghệ thuật của ông thường được truyền bá bằng các họa tiết với hình ảnh của giới đồng tính. Tuy nhiên, ông tuyên bố rằng cuộc đời ông vẫn là một trinh nữ.
Trong cuốn sách Triết lý của Andy Warhol, viết rằng "việc kiếm tiền là nghệ thuật và làm việc là nghệ thuật, kinh doanh tốt là nghệ thuật tốt nhất."
Nghệ thuật Pop art của Andy Warhol
25 năm sau khi qua đời, Andy Warhol, ông vua Pop-art (Nghệ thuật bình dân), với câu nói nổi tiếng của mình: "Good business in the best art" (Kinh doanh tốt là nghệ thuật đẹp nhất) vẫn là một triết lý không đổi. Những tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ huyền thoại này vẫn gây những tác động lớn đối với ngành nghệ thuật toàn cầu.
Nghệ thuật của Andy Warhol, chỉ nói riêng về phần hội hoạ, tưởng như đơn giản, ít về mặt hình thức, nhưng thực ra chứa đựng nhiều điều bí ẩn mà sau bao nhiêu năm người ta vẫn không giải thích được một cách thoả đáng.
Cho đến bây giờ, người ta vẫn không hiểu hết ý nghĩa, mục đích của những bức tranh tiêu biểu nhất của Andy Warhol: từ chai Coca Cola, hộp súp nhãn hiệu Cambell’s, đến những bức chân dung của các siêu sao, Marilyn Monroe, "Liz" (Taylor), "Jackie" (Kennedy), Elvis Presley… Đây là một sự phê phán, một sự đồng loã, hay chỉ đơn giản là một hình thức minh hoạ cho xã hội Mỹ vào những năm 1960?
Có người cho rằng điều khó chịu nhất trong trình bày một thiết kế là việc khách hàng cứ yêu cầu phóng lớn logo hay headline. Ngay cả bản thân người thiết kế cũng muốn phải đặt thêm cái-gì-đó vào khi thấy thiết kế có phần trống trải.
Không bàn đến sự tham lam của khách hàng, các nhà thiết kế đừng vội cho rằng việc để dành nhiều khoảng trắng trong tác phẩm của mình là một sự phí phạm. Giả sử Philippe Strarck có đặt chiếc ghế trứ danh Louis Ghost ở bất cứ nơi đâu thì Andy Warhol cũng sẽ mặc kệ chiếc ghế có thiết kế xuất sắc cỡ nào, đẹp mỹ mãn ra sao bởi theo ông, chính cái khoảng trắng trong không gian mà chiếc ghế ấy thuộc về mới đáng chú ý. Quan điểm này có thể giải thích ít nhiều cho thực tế tại sao các đối tượng hình ảnh trong tác phẩm của ông đa phần là những thứ… chẳng ra gì (theo quan điểm mỹ học truyền thống). Chúng là lon súp Campbell’s, là chai coca-cola, hay thậm chí chỉ là thùng bột giặt Brillo. Rồi thì qua tay Andy Warhol, không gian nơi những thứ chẳng-ra-gì này thuộc về chính là nơi ông cần phải sáng tạo nhất. Siêu thị hay bảo tàng, ở một ý niệm nào đó, chẳng có khác gì nhau.
"Campbell’s Soup Can" (1967)
Nếu ta đặt câu hỏi: cái gì đã ảnh hưởng lên nghệ thuật của Andy Warhol, thì trước hết không thể nào không nghĩ đến trào lưu POP’ ART đầu tiên, ra đời ở London (Anh), vào những năm 1950. Sự hỗn loạn của xã hội Mỹ trong những năm 1960 ảnh hưởng mạnh mẽ tới toàn bộ cuộc đời nghệ thuật của Warhol. Trong giai đoạn này cho tới đầu những năm 1970, chứng kiến sự ra đời những tác phẩm kinh điển và lưu danh tên tuổi của Andy Warhol.
Dựa trên xu hướng Nghệ thuật bình dân – Pop Art, sử dụng những thứ bình dân nhất để tạo nên các tác phẩm, Warhol bắt đầu tạo ra các tác phẩm bằng cách sử dụng những đối tượng (nhân vật) đang nổi tiếng dựa trên nền tảng kinh nghiệm làm về quảng cáo của mình.
Khi được hỏi về tác phẩm hộp súp Campbell (Compbell’s soup cans), Warhol trả lời: "Tôi muốn vẽ cái gì đó vô giá trị. Tôi đang tìm kiếm cái gì đó vô bản chất và đó là nó". Một lon súp nhỏ bé nằm giữa những tác phẩm về Marilyn Monroes. Dollar Signs, Disasters và Coca Cola Bottles những tác phẩm mẫu mực của nghệ thuật đương đại.
Việc chọn những hiện vật quen thuộc nhất, hiện thực nhất trong đời sống, để làm đối tượng vẽ, Andy Warhol đã đi đến tận cùng của xu hướng POP’ ART và Tân Hiện Thực, và đã thể hiện lên một quan niệm nghệ thuật bằng những hình thức thuyết phục nhất, mạnh mẽ nhất.
Không có gì châm biếm, hời hợt ở đằng sau hết, mà chỉ là sự thể hiện một cách triệt để một ý tưởng nghệ thuật. Nhưng không lẽ cái nội dung chủ yếu của mỗi tác phẩm của Andy Warhol chỉ là cái ý tưởng thẩm mỹ của nó? Nếu như vậy, thì quan niệm của Andy Warhol không khác gì lắm với quan niệm của các hoạ sĩ trừu tượng?
Nhưng Andy Warhol không phải là một hoạ sĩ trừu tượng, bởi ông cần những hình ảnh của đời thường để diễn đạt, cho dù những điều được diễn đạt trên mặt tranh chỉ là hình ảnh, không mang một ý nghĩa nào khác ngoài nó, từ cái chai Coca Cola, đến chân dung của Marilyn Monroe, Liz Taylor, hay Elvis Presley… Nhưng tại sao lại chọn chai Coca Cola? Cũng như, tại sao lại chọn Marilyn Monroe?
Có lẽ cái lý do chính, đối với Andy Warhol, là vì chai Coca Cola đẹp, về mặt design, và là một biểu tượng đối với mọi tầng lớp dân chúng ở Mỹ, từ sang đến hèn. Nếu như chai Coca Cola là biểu tượng của loại nước ngọt mà hầu như tất cả mọi người đều yêu thích (ít ra là ở Mỹ), hoặc đều biết đến, thì Marilyn Monroe là biểu tượng của cái đẹp khêu gợi, giàu nữ tính.
Cả hai đều được coi như là những "siêu sao" trong cái xã hội tiêu thụ, là xã hội Mỹ thời ấy. Như vậy, thì dù Andy Warhol có không muốn có một ý nghĩa nào trên các bức tranh của ông, thì bản thân những hình ảnh của chai Coca Cola, hay khuôn mặt của Marilyn Monroe, tự chúng cũng đã nói lên một thông điệp nào rồi.
Tôi thích điều khi bạn hỏi các diễn viên "Bạn đang làm gì?" Và họ nói "Tôi đang thực hiện các vai diễn của mình" để sống "Một cuộc sống với các vai diễn". Đó là sở thích của tôi.
Năm 1979, tập đoàn BMW đã mời Andy sơn lên bản series 4, sau đó là bản BMW M1 trong dự án BMW và nghệ thuật. Khác với những nghệ sĩ trước đó, Andy từ chối vẽ mẫu trên mô hình nhỏ mà sơn “một cách cẩu thả” lên xe thật trong 23 phút!
Các tác phẩm khác làm thay đổi hậu thế của Andy không thể không kể đến là những studio của ông được gọi là Nhà Máy/Factory. Đó không chỉ là nơi Andy làm việc trên các bản in lụa – chất liệu mang lại danh tiếng cho ông mà còn là nơi ăn chơi xa hoa của giới nghệ sĩ đương thời.
Sự tôn thờ vẻ đẹp quyến rũ có sức mê hoặc của Warhol giờ đây không còn bị coi là kỳ quặc nữa. Thực tế, điểm nổi bật trong những bức chân dung vẽ những năm 1970 của ông về những nhân vật nổi tiếng là trông chúng mới thơ ngây làm sao – hầu như đức độ biết nhường nào. Chúng không phải là chân dung của “những nhân vật nổi tiếng” vì lợi ích tự thân của chúng, mà là về những con người có tài về một mặt nào đó.
Andy Warhol đã đem lại cho nghệ thuật một ngôn ngữ thể hiện mới mẻ, sáng sủa, trực tiếp và hiệu quả, phù hợp với những nhu cầu mới của xã hội về mặt thẩm mỹ trong các phương tiện thông tin, cũng như với cái gu, và tâm thức của con người ở vào thời đại điện tử và truyền thông.
Pop-art bừng nở cùng cái tên Andy Warhol từ một cá tính không thể trộn lẫn, từng bị cả xã hội chối bỏ và vượt qua mọi rào cản bảo thủ để định đoạt giá trị về cái Đẹp mới cho con người. Pop-art trở thành mảnh đất màu mỡ cho street art, nơi graffiti lan đến các khu phố ở chuột, tạo màu sắc mới cho tầng lớp hạ lưu mà thế giới thượng lưu không thể chối bỏ.
Pop music ra đời sau Pop-art khoảng 20 năm như một hệ quả tất yếu và mang trong mình sức sống của Pop-art: dễ dàng bén rễ trong lòng đại chúng và phá đi mọi rào cản của giai cấp. Pop music cũng có một nhánh riêng đi theo mạch nguồn của Pop-art khi thoát ra khỏi ánh đèn sân khấu, hòa nhập vào cuộc sống đời thường biến mọi vỉa hè, góc phố trở nên sinh động với rap, hip hop, disco.
